Συνέντευξη με τη λογοτέχνιδα Ευαγγελία Γραμμένου - ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ

Ο «ΚΕΦΑΛΟΣ - Το Λογοτεχνικό Περιοδικό της Κεφαλονιάς» έχει ξεκινήσει μία νέα δράση με τίτλο: «ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ» και προσκαλεί όλους τους Λογοτέχνες, Ποιητές και Συγγραφείς να συμμετάσχουν σ' αυτήν (ΥΠΟΒΟΛΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ έως 31/3/2019). Σκοπός της εν λόγω δράσης είναι η προβολή μέσω αφιερωμάτων και συνεντεύξεων των σύγχρονων Ελλήνων Λογοτεχνών, Ποιητών και Συγγραφέων, είτε έχουν εκδώσει κάποιο βιβλίο είτε όχι και η δημιουργία του πρώτου τόμου της «Ηλεκτρονικής Εγκυκλοπαίδειας των Σύγχρονων Ελλήνων Λογοτεχνών», η οποία θα συσταθεί σε μία ανεξάρτητη ιστοσελίδα με τη μορφή ηλεκτρονικών τόμων και την έκδοση δωρεάν e-book. 

Στη σημερινή μας παρουσίαση στα πλαίσια της δράσης: «ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ», θα σας παρουσιάσουμε τη λογοτέχνιδα, Ευαγγελία Γραμμένου, η οποία συμμετέχει στην ««Εγκυκλοπαίδεια Σύγχρονων Ελλήνων Λογοτεχνών» και απάντησε στις ερωτήσεις του Δημοσιογράφου, Λογοτέχνη και Εκδότη του Περιοδικού Κέφαλος, κ. Πλούταρχου Πάστρα, για το λογοτεχνικό του έργο, τα βιβλία και τη λογοτεχνία. 

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΓΡΑΜΜΕΝΟΥ

1. Αν έπρεπε να δώσετε έναν ορισμό για τη λογοτεχνία, ποιος θα ήταν αυτός; 

Η λογοτεχνία είναι ένας πολυσήμαντος και εν εξελίξει όρος, και για τούτο είναι μάλλον δύσκολο να δοθεί ένας απόλυτος ορισμός. Θα τολμούσα να πω ότι η λογοτεχνία είναι ένας τρόπος αποτύπωσης της πραγματικότητας με έναν τρόπο «serio ludere».  Ο λογοτέχνης, ως homo narrans  προσπαθεί να εξεικονίσει, να ερμηνεύσει, να  μεταμορφώσει τον κόσμο.

2. Τι μπορεί να προσφέρει η Λογοτεχνία στο σύγχρονο άνθρωπο;

Ο λογοτεχνικός λόγος είναι λόγος που έχει το δικαίωμα να ψεύδεται. Ως εκ τούτου ανοίγει ένα ευρύ πεδίο προβληματισμού όσον αφορά τη λειτουργία της λογοτεχνίας: προσφέρει παραμυθία στον άνθρωπο, μεταμορφώνει την πραγματικότητα ή  ψυχαγωγεί; Αλλά πόσο μπορεί να θεωρηθεί ψυχαγωγική λογοτεχνία για παράδειγμα «Η μεταμόρφωση του Κάφκα»;  Ή η αστυνομική λογοτεχνία που κάποτε αμφισβητούνταν ως λογοτεχνικό είδος. Ας λάβουμε δηλαδή υπόψη μας ότι τα κριτήρια της λογοτεχνικότητας είναι κριτήρια εν εξελίξει και διαφοροποιούνται μέσα στον χρόνο.

3. Η ποίηση στις ημέρες μας δεν έχει τη θέση που κατείχε παλαιότερα. Για ποιο λόγο πιστεύετε πως συμβαίνει αυτό και πως θεωρείτε ότι θα είναι το μέλλον της; Τι σημαίνει για σας ποίηση;

Θα μπορούσαμε εδώ να αναφέρουμε χιλιάδες απόπειρες ορισμού της ποίησης. Θα κάνω αναφορά στον στίχο του αυτοαναφορικού ποιήματος του Γιώργη Παυλόπουλου: «η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή». Προσωπικά, θα έλεγα ότι ποίηση είναι η προσπάθεια να ειπωθούν τα άφατα, όχι απαραίτητα όταν το επιλέξει ο ποιητής αλλά όταν η  ίδια η ποίηση το επιτάσσει. Σε εποχές κρίσης, όπως η σημερινή, είθισται να δολοφονούν τους ποιητές. Είθισται να καταδικάζεται η ποιητική γραφή ως παράταιρη και μάλλον αταίριαστη με τις ανάγκες των ανθρώπων, οι οποίες περιχαρακώνονται στα υλικά  αγαθά και την αναζήτηση των βιοποριστικών μέσων. Ας σκεφτούμε όμως το εξής: η ένδεια αφορά περισσότερο «το έσω πλούτος» και για αυτόν τον λόγο η ποίηση δεν είναι περιττή ούτε είδος πολυτελείας. Είναι μάλλον ένα μονοπάτι για την εσωτερικότητα και την περίσκεψη και τη στροφή στα σημαντικά.

4. Πότε ξεκινήσατε ν’ ασχολείστε με την τέχνη του λόγου και ποιος ήταν ο λόγος που σας παρότρυνε;

Από τότε που άρχισα να ανακαλύπτω τις τεράστιες δυνατότητες της γλώσσας, με την πρώτη αλφαβήτα, ένιωσα ότι βρήκα έναν μαγικό τρόπο να βάζω τις λέξεις σε σειρά και να μεταμορφώνω τα πάντα. Ήταν σαν παιχνίδι. Τις εικόνες που έβλεπα γύρω ή στο μυαλό μου τις έκανα ιστορίες. Ήταν και είναι μαγικό.

5. Ποια είναι η πηγή της έμπνευσής σας; 

Η ίδια η ζωή και η καθημερινότητα και οι εμμονές φυσικά. Υπάρχουν πράγματα που με στοιχειώνουν κατά καιρούς και πρέπει να ειπωθούν, με κάποιο τρόπο, οπωσδήποτε. Ουσιαστικά, τις περισσότερες φορές δεν επιλέγει ο δημιουργός αλλά η ίδια η τέχνη επιλέγει τον δημιουργό ώστε να εκφραστεί και να  εξωτερικευτεί. Οπότε «γιατί γράφουν οι άνθρωποι ποιήματα; Για να τα έχουν όταν η φύση τους σβήσει το φως», όπως γράφει η Ρουκ.

6. Με ποιο λογοτεχνικό είδος ασχολείστε περισσότερο;

Η ποίηση είναι η πιστή και σκληρή μου φίλη. Με συντροφεύει ηδονικά και οδυνηρά. Συχνά όμως η ανάγκη έκφρασης με οδηγεί και στην πεζογραφία, συγκεκριμένα σε short stories  αλλά και παραμύθια.

7. Πείτε μας λίγα λόγια για το τελευταίο σας βιβλίο που έχει τίτλο: «Γραφή σε μελανόμορφο». 

Είναι ένα βιβλίο ποίησης με τίτλο «Γραφή σε μελανόμορφο». Αφορά μυθολογικά πορτραίτα, τα οποία όμως είναι ιδωμένα από μια άλλη πιο σκοτεινή, άγνωστη και με λιγότερη αίγλη οπτική.  Για παράδειγμα ο Αχιλλέας, η Φαίδρα, η Ιφιγένεια ξεντύνονται τον πορφυρό μανδύα με τον οποίο τους γνωρίζουμε μέσα από τον αρχετυπικό μύθο τους, και μας αποκαλύπτουν πτυχές του πάσχοντος Ανθρώπου και της τραγικότητας της ύπαρξής μας.

8. Ποια είναι η αγαπημένη σας ώρα μέσα στην ημέρα που κάθεστε και γράφετε;

Είναι το απόγευμα και το βράδυ αργά. Χρειάζομαι ησυχία, και χρόνο και χώρο για να μετατραπούν σε λέξεις οι εικόνες και οι σκέψεις οι οποίες ατάκτως ριμμένες με ενοχλούν επίμονα και ζητούν να εκφραστούν.

9.  Πως είναι η ζωή ενός λογοτέχνη στα χρόνια της κρίσης;

Η ζωή έχει μια αδυσώπητη επαναληπτικότητα για όλους. Οι λογοτέχνες, όπως και όλοι οι άνθρωποι, βιώνουν αυτήν την οχληρή επανάληψη και την κούραση και την φθορά και την αβεβαιότητα που κυριαρχεί στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Μόνο που την μετασχηματίζουν σε λόγο. Δεν απεικονίζουν ωραία πράγματα, ίσως, μόνο ωραία τα πράγματα. Το ωραία σημαίνει μάλλον ότι υπάρχει μια αισθητική και ένα βάθος, όχι επιφανειακά. 
Η λογοτεχνική παραγωγή στις μέρες μας έχει επηρεαστεί από την κρίση. Εννοώ με αυτό ότι ως προς το περιεχόμενο υπάρχει μια έμφαση  τόσο στην οικονομική κρίση όσο και στις ανθρωπιστικές αξίες και στον αντίκτυπο που έχουν στον ψυχισμό των ανθρώπων και στις κοινωνικές σχέσεις. 

10. Ποιο θεωρείτε πως είναι το μυστικό της επιτυχίας ενός Best Seller;

Το μυστικό του ευπώλητου βιβλίου παραμένει μυστικό. Σίγουρα, υπάρχουν κάποια δεδομένα που θεωρούμε κοινό και κριτικοί, ίσως και συγγραφείς ότι λειτουργούν καλύτερα και αποτελεσματικότερα στον αναγνώστη: ο έρωτας, το σασπένς, η ανατροπή, η κορύφωση είναι σίγουρα  τέτοια στοιχεία. Ειδικά αν λάβουμε υπόψη μας ότι το αναγνωστικό κοινό των γυναικών αυξάνεται συνεχώς και αυτό το κοινό έχει συγκεκριμένες απαιτήσεις και προτιμήσεις, τουλάχιστον η πλειοψηφία του. Να μην ξεχνούμε επίσης ότι η κάθε εποχή έχει τις δικές της προτιμήσεις και σήμερα θεωρείται λογοτεχνία αυτό που στο παρελθόν ήταν παρα-λογοτεχνία, πχ το αστυνομικό μυθιστόρημα.

11. Αν έπρεπε να επιλέξετε ανάμεσα στο έντυπο ή στο ηλεκτρονικό βιβλίο, εσείς ποιο θα επιλέγατε; 

Ο χώρος του βιβλίου αλλάζει με την κυριαρχία του ΗΥ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μιλάμε πλέον για κυβερνολογοτεχνία, e-poetry και διάφορες τέτοιες μορφές. Ο συγγραφέας είναι σε θέση να επι-κοινωνήσει άμεσα με τον αναγνώστη και να δημιουργήσει μια διαδραστική σχέση μαζί του. Δεν χρειάζεται να εμπλακούμε σε πολωτικές συζητήσεις και κινδυνολογίες του τύπου «χάνεται το βιβλίο». Η αλλαγή είναι μπροστά μας και οφείλουμε να τη διαχειριστούμε ώστε η έντυπη λογοτεχνία να συμβαδίζει με την ψηφιακή εποχή. Ο αναγνώστης είναι πάντα εκεί έτοιμος να δεχτεί και να γίνει συγγραφέας με τη σειρά του ερμηνεύοντας το λογοτεχνικό έργο ανάλογα με τις προσωπικές του προσλαμβάνουσες. 

12. Τώρα ας περάσουμε στην πλευρά του αναγνώστη. Ποιο είναι το τελευταίο βιβλίο που διαβάσατε;

Τα τελευταία βιβλία που διάβασα εκτείνονται σε διαφορετικές περιοχές: το τελευταίο βιβλίο ποίησης της Ρουκ «Των αντιθέτων διάλογοι και με τον ανήλεο χρόνο»,  «Η Ρένα» του Αύγουστου Κορτώ,  «Μη μ’ αφήσεις ποτέ» του Κασούο Ισιγκούρο.

13. Ποια είναι τ’ αγαπημένα σας βιβλία;

Τα αγαπημένα μου βιβλία είναι τα παραμύθια. Τα κάθε είδους: τα παραμύθια της γιαγιάς μου, αυτά που έφτιαχνα για τα παιδιά μου, οι ιστορίες της Αλλιέντε, τα ποιήματα του Μάνου Ελευθερίου, όλα που «κάμνουν έστω για λίγο να μη νιώθεται η πληγή…»

14. Τελευταία ερώτηση. Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια στο χώρο της λογοτεχνίας;

Το κυριότερο που επιθυμώ είναι να μπορώ και να θέλω να γράφω. Φοβούμαι δηλαδή μη με εγκαταλείψει αυτή η κυρά έμπνευση. Από την άλλη, όσο περνούν τα χρόνια όλο και πιο πολλά στριμώχνονται στο μυαλό μου: ένα βιβλίο με παιδικές ιστορίες, ένα με διηγήματα και φυσικά πολλά πολλά ποιήματα.

*     *     *

Της Φαίδρας

(της Ευαγγελίας Γραμμένου) 

Είμαι η Φαίδρα

Η μάνα μου ονειρεύτηκε πως γέννησε

ένα φίδι αλλά μετά

το ξέχασε

Εγώ ποτέ δεν είπα πως άκουγα

το σφύριγμα βαθιά στα σωθικά μου

κάτω απ’ τα μισοφόρια μου

Μια σμέρνα μου’ δωσε  τα μάτια της 

και τη διχαλωτή τη γλώσσα

Η Φαίδρα είμαι

Σκάλιζα μες στα γένια σου 

για μια σοδειά που δεν μου χαριζότανε

κι ας ήταν να πεθάνω

Δυστυχισμένε Ιππόλυτε

Δεν έμαθες, δεν ξέρεις 

όταν πεθαίνει η έχιδνα

ποτέ δεν είναι μόνη.

Έκτωρ  υιός Πριάμου εν τω Ιλίω 

(της Ευαγγελίας Γραμμένου) 

Στους έμορφούς του  ώμους, επήρεν

το αρχοντόπουλο,  όλο το Ίλιον.

Αλλά εκεί,  στα τείχη τα θεόρατα,

σαν είδε - μιαν υποψία μόλις-

τον κόρφο τον κρουστό της Ανδρομάχης,

τα μέλη του  λιγώθηκαν, εσώθη  η ανδρεία.

Τες νύχτες συλλογίσθη, και τα πρωιά,

στη θάλασσα εμπροστά,

δοσμένοι ως ήταν,  στον πυρφόρον έρωτα.

Και τώρα,  το ακριβό του ταίρι,  μιαν λέξη μοναχά διαβάζει

μες των ματιών του

το βαθύ: το Χρέος, και  το νιώθει  πια καλά,

πως πιότερο βαραίνει και από τον  εξαίσιο κόρφο της.

Όσο εσύ με φωτογραφίζεις

(της Ευαγγελίας Γραμμένου) 

Ο ήλιος καίει πολύ σήμερα. Το φως του κίτρινο, ξεθωριάζει τα πάντα. Τα μάτια μου γεμίζουν δάκρυα καθώς προσπαθώ να τα κρατήσω ανοιχτά για να βγω όμορφη στη φωτογραφία που μου βγάζει ο Johny.
– « Elizabeth, κοίτα το πουλάκι, χαμογέλα!»
Προσπαθώ να χαμογελάσω, μα τα χείλια μου έχουν γίνει δύο ίσιες γραμμές, αδύνατο να ανοίξουν. Πίσω μου το τροχόσπιτο μας. Έχει ένα ουρανί χρώμα και μερικά μαύρα μπαλώματα. Η mommy μου έδωσε μια μέρα ένα κίτρινο μολύβι και με άφησε να ζωγραφίσω ήλιους πάνω του. Τώρα έχουν χαλάσει και δεν φαίνονται τόσο ωραίοι. Αλλά και οι ρόδες έχουν πια ξεφουσκώσει και δεν κυλάει. Μπορώ να λέω ότι πια έχουμε σπίτι όχι τροχόσπιτο.
– «Τα χέρια της; Που να βάζει τα χέρια της;» ρωτάει η mommy.
– « Α, ας κρατάει τις άκρες απ’ το φουστάνι της, έτσι σα να χορεύει».
Υπακούω. Έτσι κι αλλιώς μου λείπει η κούκλα μου η Sissy. Δεν μ’ άφησε ο Johny να την κρατήσω. Είναι παλιά και τα ρούχα της κουρελιάστηκαν. Δεν κάνει να φαίνεται στη φωτογραφία.
Όμως εγώ πρώτη φορά την αποχωρίζομαι. Μου τη χάρισε ένας γύφτος που έμεινε κοντά μας πέρυσι. Είχε και μια μαϊμού.  Πώς άρπαζε πράγματα και τα έκρυβε! Ήταν πολύ αστεία. Όμως ο γύφτος  κράτησε την κλέφτρα μαϊμού  και μου ’δωκε την κουκλίτσα.
Φοράω οργκαντίνα σήμερα. Παναπεί καινούργιο φουστάνι για πριγκίπισσες. Η μαμά μου ήρθε εχθές το απόγευμα και μου ’δωσε ένα πολύχρωμο πακέτο. Έκλαιγε. Μάλλον τα μάτια της δεν είχαν ξαναδεί τόσο όμορφο δέμα. Το πήρε από την πόλη. Είχε πάνω σύννεφα ροζ και λαγουδάκια μπλε. Για μένα μαμά; Δώρο; Ναι για σένα, για να ’σαι όμορφη στη φωτογραφία με τη λευκή σου οργκαντίνα. Το άνοιξα και χτύπησα τα χέρια μου γελώντας. Τι ωραίο, μαμά μου. Άμα με δούνε έτσι οι κύριοι που θέλουν να με πάρουνε μαζί τους, σίγουρα.
 Στην αρχή έκλαιγα συνέχεια. Μη με δώσεις μαμά. Δεν θα τρώω πολύ, δεν θα ζητάω παγωτό και θα καθαρίζω το τροχόσπιτο. Δεν θα κλαίω όταν με αφήνετε μόνη με τον Johny.
 Όταν πήγαινε στην πόλη δεν με έπαιρνε η μαμά. Πήγαινε να πάρει γάλα, λεμόνια και κάτι άλλο που δεν θυμάμαι. Εγώ έμενα πίσω. Στην αρχή κουλουριαζόμουνα και έλεγα μαμά μαμά μαμά, άμα νύχτωνε και ακουγότανε τα σκυλιά. Μετά όμως συνήθισα. Είχα και τη Sissy και η ώρα περνούσε. Φτιάχναμε φανταστικά φαγητά και τραγουδάκια. Κάναμε δετσιώσεις, έτσι το λένε. Άμα με πάρουνε αυτοί οι άνθρωποι οι πλούσιοι στο βοριά, όχι βοριά, λάθος το λέω, στο Βορρά θα με πάρουνε, θα έχω κανονικό σπίτι, όμορφα ρούχα, και ένα βυσσινί ποδήλατο με καλαθάκι μπροστά για να βάζω σοκολάτες. Στο μέρος εκείνο, ρίχνει χιόνι, σαν άσπρη μαρέγκα ένα πράγμα παγωμένο. Τα παιδιά βγαίνουν έξω και το πιάνουν και παίζουν και έχουν κόκκινες μύτες. Θα είναι ωραία, λέει ο Johny. Γιατί να μου πει ψέματα;
– «Το πουλάκι, αγάπη μου, κοίτα το πουλάκι και χαμογέλα!»
Σφίγγω τις άκρες από την οργκαντίνα μου και χαμογελώ αν και ο ήλιος μου φέρνει δάκρυα ακόμα. Όμως θέλω να ρωτήσω δύο πράγματα: πρώτα πρώτα αυτό το πουλάκι, απέναντι, βλέπει και τις κρυφές μου σκέψεις; Για να μη στενοχωρηθεί η μαμά το λέω. Και μετά, το χιόνι θα μπορώ να το βάζω σε ένα φάκελο να το στέλνω στη μαμά μου για τις νύχτες που έχει πυρετό και παραμιλάει στο στρώμα της; Αυτά δεν τα ξέρω. Είμαι μόνο ένα μικρό κορίτσι. Τα χρόνια μου μετριούνται με το ένα μου το χέρι. Αυτό μονάχα.

*     *     *

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑΣ ΓΡΑΜΜΕΝΟΥ

Η Ευαγγελία Γραμμένου είναι καθηγήτρια φιλολογίας με ειδίκευση στον τομέα μεσαιωνικών και νεοελληνικών σπουδών. 
Εμπειρία: Καθηγήτρια φιλολογίας σε λύκεια Νομών Καρδίτσας και Τρικάλων 2000- 2016, Καθηγήτρια σε φροντιστήρια μέσης εκπαίδευσης 1990- 2000. Εκπαίδευση: MASTER IN CREATIVE WRITING  EAP, ΑΠΘ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Πτυχίο  Φιλολογίας, με ειδίκευση στον τομέα ΜΝΕΣ, Παρακολούθηση μαθημάτων υποκριτικής για ένα εξάμηνο στη Θεσσαλονίκη με δασκάλους  ηθοποιούς του ΚΒΘΕ. Δεξιότητες: Αγγλική Γλώσσα (Κρατικό Πιστοποιητικό Γλωσσομάθειας επιπέδου Γ1), Πιστοποίηση στη χρήση  Η.Υ. Ενασχόληση με την λογοτεχνία: Εισηγήτρια σε  σεμινάρια του συνδέσμου φιλολόγων Τρικάλων με θέμα τη λογοτεχνία και τη διδασκαλία της με τη χρήση ΤΠΕ. Έτη: 2010, 2011, 2012, 2013, 2014. Συνεχής επιμόρφωση σε θέματα που άπτονται των καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας και τα κοινωνικά και σεξιστικά στερεότυπα μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια. Βιβλία ποίησης: «Με τη σελάνα στο κόκκινο» (εκδ. Λογείον, έτος έκδοσης  2010), «Γραφή σε μελανόμορφο» 1ο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό International Academy. Συγγραφή δύο e-book με θέμα: «Τα φύλα στη λογοτεχνία» και «Μοντερνισμός και παράδοση στην ποίηση». Δημιουργία προσωπικής ιστοσελίδας: «Η ψυχή μου ζητούσε σηματωρό και κήρυκα» με θέματα που αφορούν στη λογοτεχνία. ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΑ: Εκπόνηση διπλωματικής εργασίας με τίτλο:Η σωματικότητα και η απώλεια στον τόπο της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ. Υπό έκδοση βιβλίο με short stories. Συνεργασία με έγκριτα λογοτεχνικά περιοδικά όπως: fractalart,  Αποικία, και άλλα.

*     *     *

ΑΝ ΘΕΣ ΚΑΙ ΣΥ ΝΑ ΣΥΜΜΕΤΑΣΧΕΙΣ ΣΤΗ ΔΡΑΣΗ: 

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ

ΚΑΙ ΣΤΗΝ 

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΩΝ ΣΥΧΡΟΝΩΝ 

ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

ΠΑΤΗΣΕ 

Εδώ!